Historie: Deel 1

Deel 1: Tussen Tongelreep en Dommel,  vroege historische ontwikkeling
Deel 2: Geologie Gennep, watermolen en omgeving
Deel 3: Een voorlopige afronding en een beknopt overzicht van de actuele ontwikkelingen


van Laareind tot Genneper Molen

Deel 1:
Tussen Tongelreep en Dommel,
vroege historische ontwikkeling

Luchtfoto Genneper Parken 1998, gepubliceerd als omslag van het Alterra-raport dat in 2002 in opdracht van de gemeente Eindhoven is uitgebracht onder de titel ‘Genneper Parken in beeld’. Een cultuurhistorische en landschappelijke verkenning ten behoeve van
de planvorming voor de Genneper Parken in Eindhoven.


Een minuutplan van Gennep uit 1832,
zoals gepubliceerd in voor-noemd Alterra-rapport.

In een studieplan uit 1978 wordt door Jan Huisma te Utrecht uiteengezet dat in landstreken ten westen van de Rijn met de naam Gennep of Gennip vanouds plekken worden geduid waar twee waterstromen samenvloeien. Hier is dat de plek waar de Tongelreep of Tongreep in de Dommel uitloopt. In Limburg is dat de plek waar de Niers in de Maas uitstroomt.

In de Romeinse tijd werd de naam Ganipi o.i.d. genoteerd. In België spreekt men
van Gemappes, in Frankrijk van Gamaches en in Duitsland van Gempf of Genf.

Een kadastrale kaart uit 1912.

Oorspronkelijk was de meest nabijgelegen en bereikbare buurtschap van Gennep het
Laareind onder Aalst, sinds 1920 
gemeente Waalre. In het midden is de stippellijn te zien die het einde van Gennep, gemeente Gestel markeert.

Tot 1880 waren de Gennepenaren parochiaan te Aalst, sindsdien van de St. Lambertuskerk te Gestel. Het ligt voor de hand dat Gennep vanuit het zuidwesten bewoond is geraakt. Op ongeveer 1 kilometer afstand zijn in 2009 op het Laareind bij archeologisch onderzoek restanten gevonden van een nederzetting uit de Romeinse tijd. Tussen de oud-bewoners van Gennep en Laareind zijn tot heden sociale relaties gebleven.

Kadastrale kaarten uit 1912, 1953, 1973 en 2000.

De kaart van 1912.

In het midden is te zien hoe aan het Genneper Eind een weg (karrespoor met fietspad) afbuigt naar Waalre en een weg (toen Gestelsestraat genoemd) naar Aalst doorloopt. Daartussenin begint de Neerheide die zich, afgezien van het Laareind, uitstrekt
tot in Aalst en Waalre.
Verticaal lopen twee banen: links de spoorweg van Eindhoven naar Hasselt via Waalre,
Valkenswaard en verder. Het ‘Bels lijntje’, aangelegd in 1868 op de flank van de dekzandrug tussen Dommel en Gender. Rechts de baan van de weg van Eindhoven naar Aalst en Valkenswaard, rond 1830 aangelegd als onderdeel van de steenweg van Den Bosch naar Luik.

De kaart van 1953.

Er is weinig veranderd t.o.v. 1912. (De horizontale streep over Gennep heeft geen
betekenis).
Wel ligt er een nauwelijks te onderscheiden voetbalveld achter de molen op de zgn. ‘kerkveldjes’, die in 1924 op initiatief van de parochie werden
aangelegd.

Ook is in 1953 de Genneperweg op Gennep verhard en is begonnen met de aanleg van de
rondweg (Boutenslaan) alsook met de bouw van het Clarissenklooster op de plek van het huis Rapelenburg dat in 1952 is gesloopt. 
Voor de realisatie
van de wijk Rapelenburg zijn de voorbereidingen getroffen.

In Stratum zijn tussen Aalsterweg en Tongelreep al wel woningen gebouwd (zie
rechtsboven) en is in 1934 het Sportpark Aalsterweg aangelegd, met een voetbalstadion (EVV) en een paardenmanege annex draf- en renbaan, in de winter te gebruiken als ijsbaan.

De kaart van 1973.

Er is veel veranderd tussen globaal 1950 en 1970.

  • In 1955 opent de Sabena langs de rondweg Heliport, een helikopterterrein met
    vluchten op Brussel, Rotterdam en Duisburg. Deze wordt in 1966 weer opgeheven. Vanwege het 40-jarig jubileum van DAF in 1968 krijgt de gemeente een verkeerstuin aangeboden die in 1972 wordt geopend. Mede i.v.m. bezuinigingen wordt deze in 1982 gesloten. Daarna worden er in 1984 een CBR-afrijcentrum en een Verkeersopleidingscentrum gevestigd.
  • Inmiddels zijn tussen de rondweg en de Genneperweg op Gennep ook enkele
    sportvelden aangelegd t.b.v. het Van Maerlantcollege, voorheen Catharinalyceum.
  • Sinds 1963 heeft ook het St. Jorisgilde van Gestel een schuttersveld achter de molen aan de Dommel.
  • In 1958 wordt langs de Dommel in het gebied van de voormalige bleekveldjes van
    de Gestelse wevers een stadskwekerij met een gracht eromheen aangelegd. Tussen globaal 1960 en 1990 worden op een terrein van ongeveer 10 ha in omvang jonge laan- en parkbomen op Gennep gekweekt. Daarna verhuist de afgeslankte kwekerij naar Bokt.
  • In 1959 wordt het Bels lijntje opgebroken en worden de Bayeuxlaan en de Prof.
    Holstlaan aangelegd als doorgang naar Aalst en als toegang tot het nieuwe Nat. Lab. Van Philips, waarvan de hoofdingang precies ligt waar ooit het ‘Slotje van Aalst’ stond.
  • In 1966 wordt de zandvang in de Tongelreep uitgebaggerd waar eerder de laaggelegen Genneper ‘21 veldjes’ lagen die mogelijk ooit hebben gediend als bleekveldjes voor de Genneper wevers.
  • In 1970:
    • Aanleg van de
      huidige A2/N2, aanvankelijk als snelweg van Antwerpen naar Venlo, E3 genaamd.
    • Aanleg van de Anton Coolenlaan als verbindingsweg tussen Gestel en Stratum. Daarmee werd Gennep doorsneden en was de weg ook geen doorgang meer voor vierwielerverkeer.
    • Er werden een overdekte kunstijsbaan met buitenbaan en openluchtzwembad, ‘De
      Tongelreep’, gebouwd langs de Anton Coolenlaan met daartussen een groot parkeerterrein.
    • Ook werd de oude watertoren langs de A. Coolenlaan vervangen door een hogere
      met bollen op poten. Daar tegenover werd langs de Tongelreep verpleeghuis ‘De Weerde’ gebouwd alsook een hoge woonflat voor verpleegsters van het St. Josephziekenhuis. 
    • In die tijd werd ook de uitbreiding met woningen aan de Genneper Zijde van de
      Aalsterweg afgerond.
  • In 1972 werd het Waalres grondgebied ten noorden van de Rondweg (A2/N2) aan
    Eindhoven toegevoegd.
  • Van de rond 1960 op Gennep staande bebouwing is een deel opgeruimd en een deel
    bewaard gebleven. Daarop zal later meer worden ingegaan.

De kaart van 2000.

In 2000 is er ruimtelijk op Gennep c.q. het noordelijk deel van de Genneper Parken, ten noorden van de Antoon Coolenlaan, geen ingrijpende verandering geweest. 

Schematische plattegrond van de in 2000 gelanceerde PR-formule ‘Genneper Parken’
betreft het gebied tussen Boutenslaan (Rondweg), St. Claralaan, Bayeuxlaan en Prof. Holstlaan, A2/N2 (Randweg), Aalsterweg, Felix Timmermanslaan en Jacob Reviuslaan. Daarin is Gennep geheel opgenomen, m.u.v. de plek bij het samenvloeien van Dommel en
Tongelreep welke sinds 1953 binnen de rondweg ligt.

Overigens is ‘Genneper Parken’ ook een gemeentelijke organisatieformule van waaruit met name een Klankbordgroep wordt gefaciliteerd als forum en medium voor uiteenlopende belanghebbenden en belangstellenden.

In 1232 kreeg de vesting Eindhoven van de hertog van Brabant stadsrechten, tegelijk met o.a. St. Oedenrode. De omringende gemeenten werden in 1920 toegevoegd aan de stad.

Onderstaande kaart geeft de situatie weer van eind 19e eeuw met de gebiedsgegevens van stad en naburige ommelanden

Gemeente Eindhoven 56 bunders (=ha) 3.200 inwoners
Gemeente Woensel ca 2965 bunders (=ha) 3.150 inwoners
Gemeente Tongelre 1022 bunders (=ha) 775 inwoners
Gemeente Strijp 940 bunders (=ha) 1.100 inwoners
Gemeente Stratum 805 bunders (=ha) 1.475 inwoners
Gemeente Gestel 657 bunders (=ha) 1.400 inwoners
TOTAAL 5445 bunders (=ha) 11100 inwoners

 

Op deze KLM-luchtfoto uit circa 1950 ligt een groot deel van Gennep midden op de voorgrond, midden aan de onderrand is nog net de huidige Genneper Hoeve zichtbaar.
Iets links daarvan maakt de Genneperweg op de dekzandrug een bocht naar links tot haaks op de Dommel. Daar ligt rechts de Genneper Molen, verscholen tussen de bomen. Daartegenover is een wasserijcomplex zichtbaar dat er heeft gelegen van 1913-1963.

Deze foto heeft Karel Vermeeren rond 1940 genomen ter hoogte van waar vroeger, ongeveer van 1937 tot 1973, een Mariakapel stond met een amfitheatertje.

De boerderij in deze landelijke sfeer is in 1906 gebouwd door Willem Mikkers. Hier
is sinds 1971 de Eerste Eindhovense Pony Manege gevestigd op initiatief van de Genneper familie van Dongen – Mikkers. Daartegenover ligt vanaf 1970 de Eindhovense kunstijsbaan. 

De Genneperweg is in 1953 tot aan het Genneper Eind duurzaam verhard en was sindsdien
tot 1970 een drukke en gevaarlijke weg voor alles wat lopen of rijden kon.